مقدمه

درمتون اجتماعي هرگاه نامي ازانسان برده ميشود بي گمان اين نام جدايازجامعه وبه صورت مجردنميتواند درذهن انعكاس يابد انسان بدون جمع وبدون افراد ديگروجداي ازجامعه هويتي نداشته  و ندارد وشايد اين ويژگيازبزرگترين واصلي ترين شاخصهاي وجودي انسان باشد. انسان موجودي اجتماعي است وزنده بودن اودركنارهمنوعانش تجلي مي يابد انسان بدونتعلق ووابستگي به گروه هويتي ندارد واحساس كمال وامنيت نميكند وبي شك به تنهايي قادربه ادامه حيات نيست.ازاين روست كه بايد پذيرفت كهجامعه تنها مجموعه اي ازافراد نيست درواقع روابط متقابل افراددر شبكه روابط گروهها همياري وهمبستگي هاي گروهي را نيزدربر ميگيرد بايدپذيرفت كه جامعه مجموعه اي ازگروههاي انساني است كه درپس تحولات اجتماعي وبراثر نيازها وارتباطات به وجود امده است .                            

هدف از مددكاري گروهي:

در فعاليت ها و جريان هاي گروهي افراد تجربيات خود را در اختيار يكديگر مي گذارند .هركس از تجربه ي خود سهمي به ديگران مي دهد و در مقابل از تجربه ي آن ديگري استفاده مي كند . اعضاء گروه عملاً  مي آموزند كه هر كس داراي حقي است و برايحق يكديگر احترام قايل مي شوند . افكار و ايده هاي خود را براي هم بيان مي كنند ، مي آموزند كه اختلاف عقايد و آراء و اختلاف در داوري و قضاوت خود را آشكار كنند بدوناينكه دشمني و يا خصومتي پيش آيد و يا احساس ناكامي و محروميت كنند و نيز فرا مي گيرند كه به تصميم اكثريت گردن نهند و آن را از صميم قلب بپذيرند . وصول به اينچنين هدف هايي ، براي پيشرفت و رشد شخصيت افراد و ايجاد احساس تعلق و بستگي مشترك در بين اعضاي گروه بسيار مهم است.

چگونگي پيدايش وپيشرفت مددكاري گروهي

فعاليتهاي گروهي انسانهادرغرب ابتدابيشترجنبه مذهبي داشت بدين معني كهرهبران كليساها به خصوص در امريكابه منظورانكه اعضاوجوانان كليسارااز مضرات و مخاطرات زندگي شهري وپيامدهاي زندگي جديد درامان دارداقدام به تشكيل گروهها وفعاليتهاي گروهي تحت رهبري خودكردند.نوجوانان وجواناني كه به گروههاي كليسايي ملحق ميشدند معمولابه فعاليتهاي بدني گروهي بازيهاوسرگرميهاوتفريحاتسالم وتعليم وتربيت علاقه ي زيادي نشان ميدادند.درشروع قرن بيستم كه سازمانهاي پيش اهنگي وسايرسازمانهاي تفريحي وتربيتي دختران وپسران به تدريج تشكيل شد كم كم معناومفهوم كارهاوفعاليتهاي گروهي كودكان نوجوانان وجوانان نيز تغييركرد.همچنين به تدريج انواع ديگري ازگروههاازجمله گروههاي تفريحي وسرگرم كننده درمدارس و... تشكيل گرديد.

به تدريج كه برعمرفعاليتهاوجريانهاي گروهي اضافه ميشدمفهوم جريانهاي گروهي نيزعمق بيشتري پيداكرد.ابتداهدف وقصدفعاليتهاي بسياري ازگروههاتنهابازي تفريح سرگرمي بدني وورزشي ويادربحثها فقط سرگرمي به منظور گذراندن وقت بودولي باگذشت زمان وكسب تجربه ومهارت تشكيل دهندگان گروهها به ارزش واعتبار واهميتفعاليتهاوبحثهاي گروهي واثرات انهابررشد شخصي رواني واجتماعي افرادپي بردند واين امراشكارگرديد كه جريانهاي گروهي به معناي اخيران براي پيشرفت شخصيت افرادنه تنهابسيار مفيد وبلكه حتي در بسياري از موارد از ضروريات زندگي به شمار ميرود.

تعريف مددكاري گروهي

اززمان شروع مددكاري گروهي مددكاران براي بيان يك تعريف ساده وجامع كوششفراوان كرده اند.تعريفهاي گوناگوني ازمددكاري گروهي شده است ودرطي زمان نيزاين تعريفها تغييروتحول بسيار پذيرفته است ولي بااين حال تعريفي كه جامع ومانع وضمناموردقبول عموم مددكاران نيز باشدهنوزارائه نشده است.تعريف بهتري كه جديداارائه شده است تعريفي است كه "مارجوري مورفي"دركتاب خودبه نام "مطالعه ي برنامه هاي تعليماتي" اورده است .

وي دراين كتاب چنين ميگويد:

"مددكاري گروهي يكي از روشهاي مددكاري گروهي است وهدف ان توانا كردن فردو پيشرفت دادن نحوه ي انجام وظيفه وفونكسيون اجتماعي فرد است ازطريق تجربه ها ي اگاهانه وعمدي گروهي".

در این شیوه مددکار اجتماعی با هدف بازتوان کردن اعضای گروه، گروه تشکیل می دهد. هر گروه مددکاری معمولا بین 8 تا 12 نفر عضو دارد. کمتر از 8 نفر رابطه را از حالت رسمی خارج می کند و بیشتر از 12 نفر رابطه را از حالت چهره به چهره خارج می کند.

دلیل انجام این شیوه در مددکاری اجتماعی این است که در گروه هم افزایی وجود دارد. هم افزایی یک مفهوم فیزیکی است که می گوید تفاضل چند نیرو بیشتر از حاصل

جمع آن نیروهاست. این مفهوم فیزیکی وارد علوم انسانی شده و در درمانهای گروهی به بهترین شکل مورد استفاده قرار می گیرد. این ویژگی باعث می شود تا تغییرات

رفتاری شکل گرفته در گروه پایدارتر باشد. مددکاران اجتماعی برای انجام مددکاری گروهی، نظریه های روانشناسی اجتماعی را مطالعه می کنند. هم چنین از نظریه

های مختلف در مورد پویایی گروه ها، مخصوصا گروه های کوچک استفاده می کنند. حدود 18 نظریه در مورد مددکاری گروهی وجود دارد که مددکاران اجتماعی با توجه به اعضای گروه و موقعیت از آنها استفاده می کنند.

تاريخچه ي كارها وفعاليتهاي گروهي

تاريخ پيدايش انرا چون تاريخ كشف يك داروي جديد نميتوان دقيقا مشخص كرد ويا حتي

نمي توان تاريخ پيدايش مددكاري گروهي رابه انصورت به شخص خاصي نسبت داد. مددكاري گروهي چون ساير رشته هاي علمي درجريان گذارزمان دستخوش تغيير و

تحولات بسياري گرديده است ولي اولين پيشرفت علمي اخيرخودرا به "كانون انجمن هاي خيريه" مديون است تاريخ پيشرفت مددكاري گروهي بخشي ازتاريخ موسسه ها

وسازمانهاي رفاه وفعاليتهاي اجتماعي است كه دردرون جامعه اي درحال تحول به فعاليت اشتغال داشته اند. صنعتي شدن شهرهادرامريكا مسائل چندي راباخودبه وجود

اورد.ازجمله ميتوان پيدايش محله هاي كثيف وپر جمعيت هجوم زارعان وكشاورزان به شهرها هجوم دسته هاوگروههايي از مردم جهان بافرهنگهاي مختلف به امريكاوتبعه

شدن انان رانام برد.تااين زمان سازمانهاوموسسه هاي قديميترخدمات اجتماعي برطبق ايده ي قديمي خود همچنان مردم رابه دو دسته ي "كمك گيرندگان" و"كمك دهندگان"

يا "نيازمندان" و"توانگران" تقسيم ميكردند.ولي باسازمانهاي جديدتري كه به تدريج بر حسب نياززمان ومكان به وجود مي امد ايده ي خودياري ويابه تعبيري دقيقتر انديشه ي

خود_ياري گروهي به تدريج رشدوتوسعه مي يافت.

پايه گذاران فعاليتهاي گروهي

سازمانهاوموسسه هايي كه پايه واساس كارها وفعاليتهاي گروهي رابنيان نهادند در

واقع سازمانهاوموسسه هايي بودندكه ايده ي خودياري وتفريحات سالم داشتند.اين سازمانهاوموسسه هاعبارت بودنداز مراكز تفريحات سالم انجمن هاي مخصوص جوانان

 سازمانهاي پيش اهنگي مراكز مخصوص فعاليت هاي يهوديان اردوهاي تفريحي و تربيتي خانه هاي جوانان انجمن هاي محلي ومانند ان.اين سازمانهاوموسسه ها

بعدهادر جامعه معروف به موسسه ها وسازمانهاي فعاليتهاي گروهي شدند وبين انان همبستگي هاي مشتركي ازنظرهدف به وجود امد.

شركت كردن درفعاليتهاي گروهي كوچك انتخاب طريقه ونحوه ي زندگي دموكراسي

وتشويق اعضاي گروهها به اجراي اصول ازادگي توسعه يافتن مسئوليت هاي اجتماعي محلي قبول عضويت درجامعه هاي وسيعتروكوششهاي عميقتردر سطح جهاني عموما

مفاهيم وزير بناهايي بودند كه اجراي خدمات گروهي وجنبشهاي دسته جمعي ونهضت هاي رفاهي راموجب شدند بدون انكه درابتداي امربانيان وپايه گذاران فعاليتها خود اگاهي كافي از حدوث چنين امري داشته باشند.

مراحل تحول وتكامل گروه

بسياري از متفكران علوم اجتماعي وكسانيكه باكار گروهي سروكار داشتندبراين عقيده

اندكه گروههاي مختلف درراه تكوين وتكامل خوداز مسير نسبتا مشابهي ميگذرند. وازانجاكه شناخت اين مسير براي اگاهي از روشهاي كارباگروهها مفيدتشخيص داده

شده است لذا هريك از انها ياهرگروه از انها بااستفاده ازتجربيات خود براي تكامل وتحول گروهها مراحل رامشخص كرده اند.

مطالعات كاملي كه" توك من"درپيداكردن مراحل گروههاي تجربه اي گروههاي طبيعي و گروههاي درماني به عمل اورده است يك نمونه براي مراحل گروهي به دست داده كه

شامل روابط بين افراد وعملكرد ورفتارگروهي است وداراي چهار مرحله ميباشد كه ذيلا به انها اشاره ميشود:

1.شكل گرفتن

2.جوش وخروش

3.حالت طبيعي پيداكردن

4.انجام دادن كارها

به انجام رسانيدن كارها اگرپايان كارگروه نباشد اغاز انتظاري است براي پايان""

مراحل تحول گروهي گاه قبل ازشروع كار باگروه اغاز ميگردد مثل گروههاي خياباني يا محله اي ودسته هاي نوجوانان كه به موسسه ي اوقات فراغت  جوانان يامراكز

راهنمايي جوانان ونوجوانان وارد ميشوند وبراي استفاده از امكانات موسسه تقاضاي خودرا مطرح ميكنند.

ياوقتي كه مددكار گروه خودرابه اين گونه نوجوانان ولگرد خياباني نزديك ميكند. ضمن تماس باانها وتشكل انهادر گروههاي سازنده ومفيد انان رابه موسسه اي راهنمايي ميكند.

حال براي تشريح مراحل تحول وتكامل گروه طرح پنج مرحله اي كه توسط خانم "مارگارت هارد فورد" استاددانشگاه كيس وسترن رزرو وشيكاگو تهيه شده است رامطرح ميكنيم .